बोन्साय वनस्पतींची विक्री हा आजकाल चालणारा एक चांगला व्यवसाय आहे. बोन्साय हे झाडाचे नाव आहे, वनस्पतींची  परदेशी प्रजाती आहे, अनुवांशिकरित्या सुधारित झाडे आहेत, असे लोकांना वाटत असते; तर बोन्साय ही वनस्पती वाढविण्याची जपानी कला आहे. ही अनुवांशिकरित्या सुधारित नाही, किंवा ती नैसर्गिक वाढ नाही. बोन्सायची उत्पत्ती ‘पेनझाई’ या प्राचीन चिनीकलेतून झाल्याचे मानले जाते. या कलेत मूळ झाडाला लहान आकार देऊन आकर्षित केले जाते.

बोन्साय रोपे तयार करताना वनस्पतींच्या प्रजाती निश्चित करणे, रोपे मिळविणे गरजेचे असते. यासाठी आपल्याला उथळ भांडीदेखील घ्यावी लागतील. सुरुवातीला ‘रुट बॉल’ तयार करणे, ते जमिनीत ठेवणे आणि नंतर झाडाला आकार देणे गरजेचे असते.

जर तुम्ही बिया किंवा ‘कटिंग्ज’पासून ‘बोन्साय’ रोपे वाढविण्याचा विचार करत असाल तर लक्षात ठेवा, यास काही वर्षे लागू शकतात. आपण ज्या कंटेनरमध्ये ते विकत घेतले त्या कंटेनरमधून वनस्पती काढा. पृष्ठभागाजवळ मुळे उघड करण्यासाठी माती भुसभुशीत करा. ‘रूट बॉल’च्या तळाशी जाऊन तळापासून सुमारे दोन तृतीयांश मुळे कापून टाका.  सर्व मुळांना पाण्याने फवारणी करा. मोठी मुळे, मृत मुळे आणि फांद्या काढून टाका. एक उथळ भांडे घ्या. रोपे काळजीपूर्वक ठेवा. मुळांना मातीने वेढून घ्या. मातीवर रेव किंवा शेवाळ घाला.

बोन्साय रोपांना आकर्षक करणे ही एक सर्जनशीलता आहेच; शिवाय आव्हानात्मक आहे. ते हवे तसे दिसण्यासाठी झाडाची छाटणी करण्याकरिता फांद्या कापा. एकाच उंचीवर दोन फांद्या असल्यास किंवा वर जाड फांद्या वाढत असल्यास फांदी तोडून टाका. अनैसर्गिक स्वरूप असलेल्या कोणत्याही शाखा कापून टाका. झाडाला आकार देण्यासाठी ‘वायर’ वापरा.

जाड फांद्यांची छाटणी करण्यासाठी ‘कटर’ खरेदी करावा लागेल.   बोन्साय वनस्पतींची खूप काळजी घेणे आवश्यक आहे. इतर घरातील वनस्पतींप्रमाणे फक्त त्यांची लागवड आणि आकर्षक करणे पुरेसे नाही. बोन्साय झाडाला पाणी देणे हेसुद्धा महत्वाचे आहे.

उथळ भांडी बहुतेक बोन्साय वनस्पतींची माती कोरडी करतात. माती पूर्णपणे ओलसर करण्यासाठी आपल्याला पुरेसे पाणी ओतणे आवश्यक आहे. झाडांना जास्त पाणी न देण्याची काळजी घ्या.  त्यामुळे मुळे कुजतात. झाडाला किती पाण्याची गरज आहे, हेदेखील वनस्पतीच्या विविधतेवर,  हवामान आणि मातीच्या मिश्रणावर अवलंबून असते.

‘फिकस’, ‘गार्डेनिया’, ‘बोगनवेल’ आणि ‘जास्मिन’ यासारख्या काही जाती वाढण्यास चांगल्या आहेत. डाळिंब आणि ऑलिव्हदेखील वापरून पहावेसे वाटेल. नवशिक्या म्हणून, संयम हा तुमचा सर्वात मौल्यवान गुण असेल. झपाट्याने वाढणाऱ्या बोन्साय झाडांनाही झाडासारखा आकार द्यायला चार ते सहा महिने लागतात. बोन्सायसाठी  खतांची चौकशी करा.  तसेच, अतिरिक्त पाणी काढून टाकण्याची व्यवस्था करा.

बोन्साय रोपे तुमच्या घराची किंवा टेरेसची सजावट वाढवतात.  सातत्य, आत्मविश्वास, आत्मनियंत्रण आणि आत्मजागरूकता ही वैशिष्ट्ये विकसित करा.

बोन्साय वनस्पतींचे फायदे म्हणजे ते घरातील वातावरणासाठी चांगले आहे. जर घरात बोन्सायचे झाड असेल तर घरातील हवा शुद्ध करते. बोन्साय झाडे घराबाहेर ठेवल्याने तणाव कमी करण्यासाठी किंवा ध्यान करण्यासाठी मदत करतात. घरामध्ये बोन्साय झाड कोरडी त्वचा, घसा खवखवणे आणि थंडीची वारंवारता कमी करू शकते. ते वातावरणातील आर्द्रता राखते. ते उत्तम भेटवस्तू पर्याय आहेत. बोन्साय वाढवा. बोन्साय विक्रीद्वारे समृद्ध बना.