दक्षिण इराकमधील एक आर्द्र प्रदेश वैशिष्ट्यपूर्ण वास्तूकलेसाठी प्रसिद्ध आहे. या प्रदेशाला ‘तरंगत्या घरांचे शहर’, ‘ईडन गार्डन’, ‘मेसोपोटेमियन व्हेनिस’ किंवा ‘मदान’ अशा विविध नावांनी ओळखले जात होते. या प्रदेशात खरोखरच तरंगती घरे होती, ज्यांना ‘मुदिफ’ असे म्हणत. या घरांचे बांधकाम तीन दिवसांपेक्षा कमी कालावधीत होत होते. कोणतेही खिळे, काच किंवा लाकूड न वापरता बांधली गेलेली घरे वैशिष्ट्यपूर्णच होती.

हजारो वर्षांपासून वापरात असलेली ही प्राचीन बांधकाम पद्धत राजकीय परिस्थितीमुळे नाहीशी होऊ लागली. 1991 मध्ये देशात उठाव झाले. या उठावात सद्दाम हुसेनला पाठिंबा दिल्याबद्दल ‘ मुदीफ’ मध्ये राहणाऱ्या लोकांना शिक्षा करण्यासाठी दक्षिण इराकमधील ही दलदलीची जमीन कोरडी केली गेली. परिणामी, हे ‘मेसोपोटेमियन व्हेनिस’ वाळवंटात बदलले गेले; कारण येथील गावे जळून खाक केली. येथील रहिवाशांना इराणी निर्वासित छावण्यांमध्ये जावे लागले.

‘मदान’मध्ये अनेक जमातींचा समावेश होता, ज्यांनी एक सुंदर, पर्यावरणास अनुकूल संस्कृती विकसित केली होती. ती दलदलीच्या नैसर्गिक संसाधनांवर केंद्रित होती. त्यांच्या जीवनशैलीतील खरोखर प्रशंसनीय पैलूंपैकी एक म्हणजे त्यांची सुंदर विस्तृत निवासस्थाने – तरंगणारी घरे ही पूर्णपणे पाण्यातून काढलेल्या ‘रीड्स’ पासून बनलेली होती.

सुदैवाने,  2003 मध्ये जेव्हा स्थानिक समुदायांनी अमेरिकेच्या इराकवरील आक्रमणानंतर सद्दाम हुसेनच्या धोरणांचे उल्लंघन करण्यास सुरुवात केली, तेव्हा गोष्टींनी चांगले वळण घेतले. पुनर्संचयित  प्रकिया सुरु झाली. त्यांनी दलदलीच्या जीर्णोद्धाराचे काम केले आणि त्याच वर्षी चार वर्षांचा दुष्काळही संपुष्टात आला. त्यांनी ‘टायग्रेस’ आणि ‘युफ्रेटीस’ला धरून ठेवलेली धरणे नष्ट केली, आणि मग मूळ दलदलीच्या क्षेत्राच्या किमान एक चतुर्थांश भागात पुन्हा पूर आला. अरबांची ही परिसंस्था पुनर्संचयित होण्यास बराच वेळ लागेल.

तरीही, ही प्राचीन कला जिवंत होणे अत्यंत गरजेचे आहे. काही अरबांनी  परत येथे जाण्याचा निर्णय घेतला, तरीही त्यांना खराब स्वच्छता आणि शुद्ध पिण्याचे पाणी, आरोग्य सेवा किंवा शिक्षण सुविधांच्या अभावाचा सामना करावा लागेल. दलदल आणि तिथून कमी होत चाललेला समुदाय वाचवण्यासाठी फार थोडे लोक आपला जीव धोक्यात घालण्यास तयार असतात.

तथापि ‘नेचर इराक’ ही इराकी-अमेरिकन अभियंत्याने स्थापन केलेली संस्था आहे. हा एक आशेचा किरण आहे. ही संस्था इतर देशांच्या आर्थिक  सहाय्याने मार्श अरबांना त्यांच्या घरी पुनर्संचयित करण्याच्या प्रयत्नांचे नेतृत्व करत आहे. संस्थेने अलीकडेच एक पारंपरिक ‘रीड मुदिफ’ पुन्हा बांधले. हे दाखवून दिले की प्राचीन स्थापत्य पद्धत आजही वापरली जाऊ शकते.

‘नेचर इराक’  मदानच्या जुन्या परंपरेचा सन्मान करण्याचा प्रयत्न करीत आहे, ज्यांनी नेहमीच गरजूंना आश्रय दिला आहे. ‘रीड मुदिफ’ आता ‘गेस्ट हाऊस’ म्हणून काम करत आहे, स्थानिक लोक, प्रवासी आणि दलदलीच्या भविष्याबद्दल चर्चा करू इच्छिणाऱ्या प्रत्येकासाठी निवासाची व्यवस्था करत आहे.