खेळणी निर्मितीचा भारताला वारसा लाभलेला आहे. सिंधू संस्कृतीमधील मातीची वैशिष्ट्यपूर्ण खेळणी मिळाली होती. आजही भारतात खेळणी बनविणारे उद्योग आहेत, परंतु त्यांची संख्या खूप कमी आहे. भारतामध्ये खेळण्यांना जास्त मागणी आहे. ही मागणी पुरवण्यासाठी चीनमधून खेळणी आयात करावी लागतात. खेळणी उद्योगाने कात टाकून नवनिर्मिती करणे गरजेचे आहे.  भारताने जगाला बुद्धिबळ, लुडो, बॅडमिंटन, सापशिडी, पत्ते यांसारखे लोकप्रिय खेळ दिले आहेत. जागतिक खेळण्यांच्या बाजारपेठेत भारताचा वाटा 1.5 अब्ज डॉलर्स इतका आहे.

भारतात ‘फन स्कुल’ सारखे अनेक भारतीय खेळण्यांचे ‘ब्रँड’ आहेत, जे मुलांच्या मेंदूसाठी सकस असणारे  वैज्ञानिक आणि शैक्षणिक खेळ तयार करीत आहेत. जगातील सर्वात मोठा खेळणी उत्पादक होण्याची क्षमता, त्यासाठी लागणारे मनुष्यबळ, आवश्यक कौशल्य आणि सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे मौलिकता या सर्व गोष्टी भारताकडे असूनही भारत 80% खेळणी चीनकडून आयात करतो. भारत चीनकडून खेळणी आयात करीत राहिल्यास भारतीय खेळणी नामशेष होण्याची भीती आहे.  

भारतातील जवळपास 90% खेळणी उद्योग हे असंघटित आणि विखुरलेले आहेत. भारतीय खेळणी उद्योगाच्या समस्या ओळखून भारत सरकारने भारतीय खेळण्यांचा मेळावा आयोजित केला. या मेळाव्याचा उद्देश भारतीय खेळणी उद्योगाला प्रोत्साहन देणे असा होता. या मेळाव्यात पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी भारतीय खेळणी उद्योग आणि भारताची अर्थव्यवस्था हे एकमेकांना पूरक असल्याचे सांगितले होते. नरेंद्र मोदी यांनी या पुरकतेला ‘टॉयकोनॉमी’ ही संकल्पना वापरली होती. भारताला व भारतीय अर्थव्यवस्थेला खेळणी उद्योगात जर आत्मनिर्भर बनवायचे असेल, तर भारतीय बनावटीची उत्पादने जास्तीत जास्त वापरायला हवी.

खेळणी हा बालपणातील सर्वात महत्त्वाचा भाग असतो. गाड्या, भातुकली, बाहुल्या, टेडी बियर अशी बरीच खेळणी आपल्याला दिसतात. ही खेळणी लहान व साधी दिसत असली, तरी खेळणी तयार करण्याऱ्या उद्योगांची गोष्ट फार गुंतागुंतीची आहे. खेळणी तयार करणे व त्याची निर्यात करणे हा अब्जावधी डॉलर्सचा उद्योग आहे. या खेळण्यांच्या व्यवसायात एकाच देशाला निरंतर फायदा होत आहे. बाकीचे सर्व देश आपला खेळण्यांचा व्यवसाय कायम ठेवण्यासाठी प्रयत्न करत आहेत. खेळण्यांच्या माध्यमातून मुलांना जगाची ओळख होते. खेळण्यांमुळे लहान मुलांचा शारीरिक, भावनिक, सामाजिक विकास होतो. खेळणी लहान मुलांच्या विकासाला प्रोत्साहन देतात.

इतर मुलांसोबत खेळल्याने आपण एकमेकांचा आदर केला पाहिजे, एकमेकांना सहकार्य केले पाहिजे, असे चांगले संस्कार लहान मुलांवर होतात. थोडक्यात खेळण्यांमुळे मुलांचा सर्वांगीण विकास होण्यास मदत होते. प्राचीन स्थळांचे उत्खनन करताना बरीच खेळणी सापडली आहेत. ही खेळणी मुख्यतः माती, लाकूड व दगड यांपासून बनवली जात होती.

इजिप्तमध्ये इ.स. पूर्व 4000 मध्ये लाकडापासून बनविलेल्या बाहुल्या आणि संगमरवरी दगडापासून तयार केलेला चेंडू खेळणी अस्तिवात होती. प्राचीन चीनमध्ये बांबू आणि रेशमाचे बनविलेले पतंग, तर प्राचीन ग्रीसमध्ये लाकडापासून तयार केलेला चेंडू आणि मेणापासून बनविलेल्या बाहुल्या खेळणी म्हणून वापरल्या जात होत्या. सिंधू संस्कृती उत्खननाच्या वेळी लहान गाड्या, शिट्ट्या ही खेळणी सापडली होती. ही खेळणी इ.स.पूर्व 1900 इतकी जुनी आहेत.

आधुनिक खेळणी उद्योगाची सुरुवात ही 18 व्या शतकात औद्योगिक क्रांतीपासून झाली. तंत्रज्ञानाच्या प्रगतीमुळे खेळण्यांचे प्रकार वाढले. ही खेळणी आता शिकण्यास उत्तेजन देणारी साधने बनली आहेत.  खेळण्यांच्या व्यवसायात अमेरिकेचे योगदान सर्वात मोठे आहे. अमेरिकेच्या खेळणी उद्योगावर 6,23,000 एवढ्या लोकांचे रोजगार अवलंबून आहेत. चीन हा खेळण्यांचा सर्वात मोठा उत्पादक आणि निर्यात करणारा देश आहे. जागतिक खेळण्यांच्या पुरवठ्यात चीनचा 80% वाटा आहे. चीनची खेळण्यांसाठीची निर्यात ही 68 अब्ज डॉलर्स एवढी आहे.