भारतीय रेल्वेचा आशिया खंडात पहिला आणि जगात दुसरा क्रमांक लागतो. देशातील बहुतांश लोकसंख्या रेल्वेद्वारे प्रवास करते. भारतातील रेल्वे इंग्रजांनी सन 1853 मध्ये त्यांच्या प्रशासकीय सोयीसाठी सुरू केली होती. आज ती अपवाद वगळता भारतातील बहुतेक भागात विस्तारित झाली आहे. रेल्वे हे भारतातील वाहतुकीचे प्रमुख साधन आहे.

पूर्वी इंग्लंडमधून रेल्वे इंजिन आयात केले जात होते. सन 1921 मध्ये रेल्वे इंजिन बनविण्यासाठी जमशेदपूरमध्ये ‘पेनिनसुलर लोकोमोटिव्ह कंपनी’ सरकारी प्रोत्साहनाने उघडण्यात आली. आर्थिक संरक्षणाच्या अभावी ती सन 1924 मध्ये बंद करावी लागली. सन 1945 मध्ये भारत सरकारने ही कंपनी जमशेदपूरमधील ‘टाटा लोकोमोटिव्ह आणि इंजिनियरिंग कंपनी’ यांच्याकडे सोपवली.

‘कपूरथला’ येथे असलेल्या रेल्वे डबा कारखान्याची स्थापना सन 1986 मध्ये झाली होती. भारतीय रेल्वेचा हा दुसरा रेल्वे डब्यांची निर्मिती करणारा कारखाना आहे.

तामिळनाडू राज्यातील चेन्नई येथे ‘इंटिग्रल डबा कारखाना’ आहे. हा स्वतंत्र भारतातील पहिला अत्यंत आधुनिक कारखाना आहे. येथे आधुनिक तंत्राने डबे तयार केले जातात. भारतातील ‘पेरांबूर’ येथे सन १९५२ मध्ये उभारण्यात आलेला हा पहिला कारखाना होता. या कारखान्याने केवळ रेल्वेचे आधुनिकीकरण केले नाही, तर भारतीय रेल्वेसाठी पहिल्या यशस्वी निर्यातीचा मार्गही मोकळा केला. या कारखान्याने 170 हून अधिक प्रकारचे डबे तयार केले आहेत. प्रथम आणि द्वितीय श्रेणीचे डबे, ‘पॅन्ट्री’, ‘किचन कार’, ‘लगेज’ आणि ‘ब्रेक व्हॅन’, सेल्फ-प्रोपेल्ड कोच, इलेक्ट्रिक, डिझेल व मेनलाइन इलेक्ट्रिक मल्टीपल युनिट्स, मेट्रो यांचा समावेश आहे.

कपूरथला येथील रेल्वे डबा कारखान्याची स्थापना सन 1986 मध्ये झाली. पंजाब राज्यातील ‘कपूरथला’ येथे जालंधर-फिरोजपूर मार्गावर हा कारखाना आहे. याने स्वयं-चलित प्रवासी वाहनांसह विविध प्रकारचे 30,000 प्रवासी डबे तयार केले आहेत. येथे दरवर्षी सुमारे 1500 डबे तयार केले जातात. या कारखान्याने ‘राजधानी’, ‘शताब्दी’, ‘डबल डेकर’ आणि इतर गाड्यांसारख्या अतिवेगवान गाड्यांसाठी सुमारे 23 विविध प्रकारचे डबे तयार केले आहेत.

आधुनिक डबा कारखाना हा उत्तर प्रदेशातील रायबरेलीजवळील ‘लालगंज’ येथे आहे. हा दक्षिण आशियातील सर्वोत्तम कारखाना आहे. रेल्वे डबे तयार करणारा हा भारतातील तिसरा कारखाना आहे. तो ७ नोव्हेंबर २०१२ रोजी बांधला होता. येथे आधुनिक यंत्रसामग्री आणि सॉफ्टवेअरद्वारे बहुतेक काम केले जाते. या कारखान्यात ‘तोशिबा’ निर्मित अत्यंत आधुनिक संगणक कार्यक्रम आणि सॉफ्टवेअर वापरतात. या कार्यशाळेचा वापर केवळ ‘एलएचबी’ डब्यांच्या निर्मितीसाठी केला जात आहे.

‘भारत हेवी इलेक्ट्रिकल्स लिमिटेड’ ही भारत सरकारच्या मालकीची भारतातील नवी दिल्ली येथील सर्वात मोठी अभियांत्रिकी आणि उत्पादन कंपनी आहे. सन 1964 मध्ये ही स्थापन करण्यात आली आहे. या कंपनीने भारतीय रेल्वेला हजारो इलेक्ट्रिक लोकोमोटिव्ह, डीई लोकोमोटिव्ह, इलेक्ट्रिक मल्टिपल युनिट्स, ट्रॅक मेंटेनन्स मशीनचा पुरवठा केला आहे.

‘चित्तरंजन लोकोमोटिव्ह वर्क्स’ हा भारतातील चित्तरंजन – आसनसोल येथे स्थित एक सरकारी मालकीचा इलेक्ट्रिक लोकोमोटिव्ह उत्पादन कारखाना आहे. हा जगातील सर्वात मोठ्या लोकोमोटिव्ह उत्पादकांपैकी एक आहे.

‘गोल्डन रॉक’ रेल्वे कार्यशाळा तामिळनाडू राज्यातील ‘तिरुचिरापल्ली’ येथील ‘पोनमलाई’ येथे भरते. भारतीय रेल्वेच्या दक्षिण विभागाला सेवा देणाऱ्या तीन यांत्रिक रेल्वे कार्यशाळांपैकी ही एक आहे. ही दुरुस्ती कार्यशाळा मुळात एक ‘यांत्रिक कार्यशाळा’ आहे जी भारतीय रेल्वेच्या यांत्रिक विभागाच्या नियंत्रणाखाली येते.

भारतीय रेल्वेसाठी चाके आणि एक्सल तयार करण्यासाठी सन 1984 मध्ये याची सुरुवात झाली होती. रेल्वेच्या चाकांचा कारखाना कर्नाटक राज्यातील बंगळुरू येथे आहे. हा भारतीय रेल्वेचा एक कारखाना आहे ज्यामध्ये रेल्वेची चाके, रेल्वे वॅगन तयार होतात.