महाराष्ट्रातील गडचिरोली जिल्ह्यात वास्तुशिल्प शैलीसाठी प्रसिद्ध असलेले फार सुंदर मंदिरांचा समूह आहे. येथील श्रीमार्कंडेश्वर मंदिर विशेष प्रसिद्ध आहे. ‘वैनगंगा’ नदीच्या डाव्या तीरावर ‘चामोर्शी’ या गावाच्या पश्चिमेला हे मंदिर उभे आहे. येथील अन्य मंदिरे आणि त्यांवरील शिल्पकला पाहण्यासाठी आवर्जून येथे पर्यटक येत असतात. महाशिवरात्रीला तर येथे दरवर्षी मोठी यात्रा भरते.
वैनगंगेच्या तीराजवळ उंच खडकावर हे प्राचीन श्री मार्कंडेश्वर देवस्थान आहे. आयताकार प्रकारामध्ये हा नागरशैलीत बांधलेला हा एक मंदिर-समूह आहे. एका सर्वेक्षणात येथे चोवीस मंदिरे असल्याचा उल्लेख आढळतो. सद्यस्थितीत या समुहात १८ मंदिरे आहेत. मार्कंडेय ऋषी, यमधर्म, मार्कंडेयाचा पिता मृकंड ऋषी आणि शिवशंकर अशी 4 मंदिरे अप्रतिम आहेत.
मार्कंड मंदिराला अर्धमंडप असून सभामंडप, अंतराल आणि गर्भगृह असे इतर भाग आहेत. पूर्वेला नंदीमंडप आहे. पावणेतीनशे वर्षापूर्वी वीज पडून या मंदिराचे फार नुकसान झाले. शिखर सभामंडपावर कोसळून त्याचेही नुकसान झाले. तत्कालीन गोंड राजांनी त्याचा जिर्णोद्धार केला; परंतु पूर्ववत छत आणि शिखर ते बंधू शकले नाहीत.
मुख्य मंदिरातील शिल्पे पाहण्यासारखी आहेत. शिखरांवर वानरांच्या क्रीडा, बदकांचे खळप, हत्तिणींची प्रसूती, पक्ष्यांची शिकार वगैरे दृश्ये दाखविली आहेत. या मंदिरांच्या स्तंभांवर, छतावर तसेच अधिष्ठान व शिखर यांमधील भागावर तीन रांगांमध्ये सुमारे चारशे स्वतंत्र शिल्पे आहेत. त्यांत देवदेवता, प्राणी यांची शिल्पे आहेत. सातवाहन, राष्ट्रकूट, चालुक्य, यादव, गोंड यांच्या आधिपत्याखाली हा प्रवेश असल्याचे उल्लेख ताम्रपट व शिलालेख यांतून मिळतात.
वाली-सुग्रीव युद्ध, लव-कुश आणि अश्व, भीम-दुर्योधन मल्लयुद्ध यांसारखे प्रसंग काही ठिकाणी दाखविले आहेत. मंदिरांच्या परिसरात एक शिल्पखंड आहे. त्यावर मुरलीधर कृष्ण, राम-लक्ष्मण, सती जाणारी स्त्री वगैरे प्रतिमा आहेत. मुख्य मंदिराच्या पश्चिमेला आदिशक्ती महिषासुरमर्दिनी व पूर्वेला नंदिकेश्वराचे छोटे मंदिर आहे. दशावताराचेही एक सुंदर मंदिर आहे. याशिवाय या समूहात घृणेश्वर, भुवनेश्वर, गणपती वगैरे अन्य मंदिरे आहेत. निसर्गसौंदर्याने भारलेली ही मंदिरे पाहण्यासाठी भाविकांचा येथे विशेष ओढा असतो.