वनसंवर्धन व पर्यावरणासाठी कार्यरत असणाऱ्या महाराष्ट्रातील संस्थांनी या क्षेत्रांमध्ये अमूल्य योगदान दिले आहे. संस्थांच्या माध्यमातून वृक्षारोपण, वन्यजीव संवर्धन यासारखे उपक्रम हाती घेऊन ते यशस्वीपणे पार पाडले जात आहेत. ‘वन विकास महामंडळ, महाराष्ट्र मर्यादित’ हे एक उल्लेखनीय महामंडळ आहे. याची स्थापना १६ फेब्रुवारी १९७४ रोजी कंपनी कायदा, १९५६ अंतर्गत महाराष्ट्र सरकारच्या पूर्ण मालकीची उपकंपनी म्हणून करण्यात आली आहे. समान उद्दिष्टे असलेले ‘वन विकास मंडळ’ सन १९६९ पासून अस्तित्वात होते, ज्याचे रूपांतर ‘वन विकास महामंडळ महाराष्ट्र मर्यादित’ मध्ये करण्यात आले.
या महामंडळाला सागवान लागवड वाढविण्याचा तसेच लाकूड, सरपण आणि बांबू यांसारख्या वन उत्पादनांची विक्री करण्याचा जवळपास पाच दशकांचा अनुभव आहे. हे महामंडळ परिपक्व सागवान मळ्यांतून सुमारे ५०००० घनमीटर लाकूड उपलब्ध करुन देते. ग्राहकांना दर्जेदार लाकूड उपलब्ध करून देण्यासाठी, कंपनीने अलीकडेच लाकडाचे उत्पादन आणि विपणन सुरू केले आहे.
याशिवाय औषधी वनस्पतींची लागवड आणि दुर्मिळ आणि धोक्यात असलेल्या वन्यजीवांचे संवर्धन यासारख्या अनेक क्षेत्रांमध्ये हे महामंडळ कार्यरत आहे. भारतातील सर्वात मोठ्या प्राणिसंग्रहालयांपैकी ‘बाळासाहेब ठाकरे गोरेवाडा आंतरराष्ट्रीय प्राणीशास्त्र उद्यान’ ही या महामंडळाची अभिमानास्पद निर्मिती आहे. याचे उद्घाटन २६ जानेवारी २०२१ रोजी उद्धव ठाकरे यांच्या हस्ते झाले. वाघ, पँथर, आळशी अस्वल यांसारखे वन्य प्राणी आणि तृणभक्षक प्राण्यांच्या विविध प्रजाती येथे आढळतात. हे उद्यान नागपुरातील प्रमुख पर्यटन स्थळ म्हणून बहरले आहे.
ग्रामीण रोजगार निर्मितीमध्येदेखील या कंपनीचे योगदान लक्षणीय आहे. ‘वेस्टर्न कोलफिल्ड्स लिमिटेड’, भारतीय वायूदल, बृहन्मुंबई महानगरपालिका, ठाणे महानगरपालिका, मुंबई महानगर प्रदेश विकास प्राधिकरण आणि नॅशनल थर्मल पॉवर कॉर्पोरेशन यांसारख्या संस्थांच्या वतीने अनेक ठिकाणी महामंडळाने वृक्षारोपणासारखे उपक्रम राबविले आहेत. महामंडळ विविध सरकारी योजनांतर्गत आणि कॉर्पोरेट हरित उपक्रमांचा भाग म्हणून निकृष्ट वन जमिनीवर वृक्षारोपण करते.
महामंडळामार्फत गडचिरोली जिल्ह्यातील ‘आल्लापल्ली’ येथे एक उत्पादन युनिट स्थापन करण्यात आले आहे. या महामंडळाने पर्यावरण, पर्यटन, औषधी वनस्पतींची लागवड, लाकूड आणि बांबूचे मूल्यवर्धन यांसारख्या इतर अनेक क्षेत्रांमध्ये देखील विविधता आणली आहे. इतर अनेक हरित उपक्रमही सुरू होत आहेत. महामंडळाच्या सीएसआर निधीचा उपयोग शिक्षण, आरोग्य आणि पर्यावरण क्षेत्रातील अनेक उपक्रमांसाठी प्रभावीपणे केला गेला आहे.