महाराष्ट्रात केळीचे उत्पादन मोठ्या प्रमाणावर घेतले जाते. विशेषत: खानदेशात केळीची लागवड महत्वपूर्ण असते. केळीच्या लागवडीसाठी 13 ते 40 अंश सेल्सिअस तापमान असणे आवश्यक असते. हिवाळ्याच्या काळात या पिकास फार जपावे लागते.

जेव्हा किमान तापमान 10 अंश सेल्सिअसच्या खाली जाते, तेव्हा केळीच्या झाडातील द्रव पदार्थाचा प्रवाह थांबतो, त्यामुळे केळीच्या झाडाची वाढ खुंटते आणि अनेक रोग दिसू लागतात. कमी तापमानामुळे केळीचा घड बाहेर येण्यास प्रतिबंध होतो. कॅल्शियम आणि बोरॉनच्या कमतरतेमुळे देखील समान लक्षणे उद्भवू शकतात. याला स्थानिक भाषेत ‘गळा दाबणे’ असेही म्हणतात. केळीचा घड परिपक्व होण्यासाठी कधी-कधी ५-६ महिने लागतात. केळीच्या लागवडीमध्ये थंडीचा वनस्पतींच्या आरोग्यावर आणि उत्पादकतेवर लक्षणीय परिणाम होतो. केळी हे एक उष्णकटिबंधीय वनस्पती असल्याने कमी तापमानाच्या संपर्कात आल्यावर थंडीमुळे होणारे नुकसान होण्याची अधिक शक्यता असते. थंडीमुळे झाडांची वाढ, विकास आणि एकूण उत्पादनावर परिणाम होतो. केळीच्या शेतीतील थंड नुकसानीचे प्रभावीपणे व्यवस्थापन करण्यासाठी कारणे व लक्षणे समजून घेणे आणि सुधारात्मक उपायांची अंमलबजावणी करणे महत्त्वाचे आहे. केळीच्या लागवडीमध्ये थंडीचा वनस्पतींच्या आरोग्यावर आणि उत्पादकतेवर लक्षणीय परिणाम होतो. हे पिक थंडीमुळे होणारे नुकसान दहा अंश सेल्सिअसपेक्षा कमी तापमानास संवेदनशील असते. केळीच्या झाडांना दव नुकसानकारक ठरतो. ज्यामुळे पाने आणि देठांवर परिणाम होतो.

थंडीत झालेल्या नुकसानीची लक्षणे :
पानांचा रंग मंदावणे : यात पाने पिवळी किंवा तपकिरी होतात.
पेशींचे नुकसान : बर्फाच्या स्फटिकांच्या निर्मितीमुळे वनस्पती पेशींचे नुकसान होते.
वाढ खुंटणे : थंडीमुळे झाडांची वाढ आणि विकास मंदावतो.

शेतकऱ्यांनी काय करावे ?
जागेची निवड : या मातीत हवा खेळती असायला हवी. चांगला निचरा असलेली जागा निवडावी .
विंड ब्रेक : थंड वाऱ्याचा प्रभाव कमी करण्यासाठी ‘विंड ब्रेक’ लावा.
मल्चिंग : माती उबदार ठेवण्यासाठी झाडांच्या मुळावर सेंद्रिय खते वापरावीत.
सिंचन : योग्य वेळी पुरेसे सिंचन करावे.
योग्य छाटणी : झाडाच्या नवीन वाढीस चालना देण्यासाठी खराब झालेली किंवा मृत पाने काढून टाकत रहा. झाडांना मजबूत करण्यासाठी पोषक पातळी राखा. पाणी व्यवस्थापन : जास्त पाणी देणे टाळावे, कारण पाणी साचलेली माती दवामुळे होणारे नुकसान वाढवू शकते. हे लक्षात ठेवणे महत्त्वाचे आहे की केळी हे एक असे पीक आहे ज्याला पुरेशा प्रमाणात पाण्याची गरज असते, संपूर्ण वर्षभर केळीच्या शेतातील माती नेहमी ओलसर राहणे महत्वाचे आहे. खराब झालेल्या ऊतींची छाटणी करावी. झाडांच्या वाढीस चालना देण्यासाठी पाने आणि देठांची छाटणी करावी. थंडीच्या काळात झाडांवर आच्छादने ठेवल्यास संरक्षण मिळू शकते. हीटर वापरल्याने थंडीपासून होणारी इजा टाळता येते.

नियमितपणे झाडांचे निरीक्षण करीत रहा. पोषकतत्वे वाढवा. बरे होण्यास प्रोत्साहन देण्यासाठी पोटॅशियम आणि फॉस्फरस समृद्ध खत वापरा. हिवाळा सुरू होण्यापूर्वी केळीच्या लागवडीची हलकी नांगरणी आणि शिफारस केलेल्या खतांचा वापर केल्याने देखील या विकाराची तीव्रता लक्षणीयरीत्या कमी होते. वनस्पतींना नैसर्गिकरित्या बरे होण्यासाठी भरपूर वेळ द्या.
वाढीव थंड-प्रतिरोधक केळीच्या जातींची लागवड करावी. उंच केळीच्या जाती बटू जातींपेक्षा थंडीला अधिक सहनशील असतात, असे म्हणतात.