चीनच्या महत्त्वाकांक्षी ‘बेल्ट अ‍ॅण्ड रोड इनिशिएटिव्ह’ (BRI) अंतर्गत विकसित करण्यात आलेल्या चीन-पाकिस्तान आर्थिक कॉरिडॉरचा (CPEC) विस्तार आता थेट अफगाणिस्तानपर्यंत करण्याचा विचार केला जात आहे. या विस्तारामुळे संपूर्ण दक्षिण आशिया आणि मध्य आशिया दरम्यानचे व्यापार मार्ग आणखी सुलभ होणार असून, चीनचा सामरिक आणि आर्थिक प्रभाव अधिक व्यापक स्वरूप धारण करणार आहे.
चीन, पाकिस्तान आणि अफगाणिस्तान यांच्यात अलीकडेच झालेल्या त्रिपक्षीय बैठकीत या विस्ताराबाबत महत्त्वपूर्ण चर्चा झाली. या बैठकीत अफगाणिस्तानच्या तात्कालीन प्रशासनानेही या प्रस्तावाला सैद्धांतिक मान्यता दिली असल्याचे वृत्त आहे. चीनच्या झिनजियांग प्रांतापासून पाकिस्तानमधील ग्वादर बंदरापर्यंत सुमारे 3,000 किलोमीटर लांबीचा हा आर्थिक महामार्ग म्हणजे CPEC. 60 अब्ज डॉलर्सच्या गुंतवणुकीचा हा प्रकल्प चीनच्या ‘बेल्ट अ‍ॅण्ड रोड’ धोरणाचा केंद्रबिंदू मानला जातो.
अफगाणिस्तान हा सामरिक दृष्टिकोनातून आशियातील एक महत्त्वाचा केंद्रबिंदू आहे. या देशाच्या माध्यमातून चीनला मध्य आशियातील देशांशी थेट संपर्क राखता येतो, तसेच अफगाणिस्तानमधील खनिज संपत्तीही चीनसाठी आकर्षण ठरत आहे. भारताने पूर्वीपासूनच CPEC प्रकल्पाला विरोध दर्शवला आहे, कारण तो पाकिस्तानव्याप्त काश्मीरमधून जातो. आता जर हा प्रकल्प अफगाणिस्तानपर्यंत पोहोचला, तर भारताच्या सुरक्षा आणि भू-राजकीय रणनीतीसमोरील आव्हाने आणखी वाढू शकतात.
CPEC चा अफगाणिस्तानपर्यंत विस्तार हा केवळ आर्थिक प्रकल्प नसून, तो एक व्यापक सामरिक डावपेचाचा भाग असल्याचे स्पष्ट होत आहे. येत्या काही महिन्यांत या प्रस्तावाला अंतिम रूप दिले जाऊ शकते आणि त्यानंतर संपूर्ण आशिया खंडातील आर्थिक-राजकीय समीकरणांमध्ये मोठा बदल संभवतो.