महाराष्ट्रातील अष्टविनायकापैकी पुणे जिल्ह्यातील मोरगावचा श्री मयुरेश्वर हा पहिला गणपती आहे. अत्यंत सुंदर असणारे आणि नवसाला पावणारे हे स्थळ म्हणजे महाराष्ट्राचे भूषण आहे.
‘सिंधू’ नावाच्या असुराने पृथ्वीतलावर दहशत माजवली होती. तो कुणालाही आटपत नव्हता. त्याचा नाश करण्यासाठी देवतांनी गणपतीची आराधना केली. श्री गणेशाने मयूरावर आरूढ होऊन येथे ‘सिंधू’ असुराचा वध केला. त्यामुळे गणपतीला ‘मयूरेश्वर’ असे नाव पडले, अशी कथा या मंदिराबाबत सांगितली जाते.
या गावात मोरांची संख्या जास्त असल्यामुळे त्याला ‘मोरगाव’ असे म्हणतात. मयुरेश्वर मंदिर सुभेदार गोळे यांनी बांधले आहे. गावाच्या मध्यभागी असलेल्या या मंदिराला चारही बाजूंनी मनोरे आहेत. मोगल काळात आक्रमण होऊ नये म्हणून या मंदिराला मशिदीसारखा आकार दिला आहे. मंदिराच्या बाजूने ५० फूट उंचीची संरक्षण भिंत आहे. गाभार्याखतील मयूरेश्वराची मूर्ती बैठी, डाव्या सोंडेची, पूर्वाभिमुख आणि अत्यंत आकर्षक आहे. मूर्तीच्या डोळ्यात व बेंबीत हिरे बसवले आहेत. मस्तकावर नागराजाचा फणा आहे. मूर्तीच्या डाव्या व उजव्या बाजूस ऋद्धिसिद्धीच्या पितळी मूर्ती असून पुढे मूषक व मयूर आहेत.
ब्रम्हदेवाने दोनवेळा मयूरेश्वराची मूर्ती बनविली असल्याचे सांगतात. सध्याची मयूरेश्वराची मूर्ती खरी नसून त्यामागे खरी मूर्ती असल्याचे मानले जाते. मंदिरासमोर एक नंदीची मूर्ती आहे. शंकराच्या मंदिरासाठी नंदीची मूर्ती एका रथातून नेली जात असताना येथे आल्यावर त्या रथाचे चाक तुटले. त्यामुळे या नंदीला येथेच ठेवण्यात आले, असे म्हणतात. पुणे रेल्वे स्थानकापासून पासून मोरगाव, हडपसर-सासवड व जेजुरीमार्गे ६४ कि.मी. वर हे स्थळ आहे. पुणे-सोलापूर मार्गावर पुण्यापासून ५५ कि.मी. वर चौफुला हे गाव आहे. चौफुला ते मोरगाव अंतर २३ कि.मी. आहे.