करडईची शेती
भारतात करडई पिकाची लागवड प्रामुख्याने तेलासाठी केली जाते. करडईच्या बियांमध्ये 24 ते 36 टक्के तेल आढळते. करडईचा वापर रंगात केला जातो. करडईपासून तयार केलेल्या रंगांची जागा सध्या कृत्रिम रंगांनी घेतली आहे. हे तेल स्वयंपाकासाठी वापरले जाते. साबण, रंग, लिनोलियम आणि त्यांच्याशी संबंधित पदार्थ तयार करण्यासाठी देखील करडईचा वापर केला जातो. करडईच्या तेलापासून बनविलेल्या रंगामध्ये चमक असते. करडईचे तेल विविध प्रकारच्या औषधनिर्मितीमध्येही वापरले जाते.

करडईचे मूळ ठिकाण भारत, पाकिस्तान आणि त्या आसपासचा प्रदेश असल्याचे मानले जाते. करडईचे तेल गुणवत्तेत सूर्यफूल तेलापेक्षा चांगले मानले जाते. जगातील प्रमुख करडई उत्पादक देश म्हणून भारत, अमेरिका, कॅनडा आणि इथिओपिया इ. ओळखले जातात. भारतात करडईची लागवड करणारी प्रमुख राज्ये महाराष्ट्र, कर्नाटक, आंध्रप्रदेश आणि गुजरात ही आहेत. करडईला ‘कुसुम’ असेही म्हणतात. हे सर्वात जुने पीक असून करडईच्या बियांपासून तेल काढले जाते.
करडईची पेंड जनावरांच्या चाऱ्यासाठी वापरली जाते. भारतात सुमारे 2095 लाख हेक्टर क्षेत्रात करडईची लागवड केली जाते. त्यातून एकूण 1095 लाख टन उत्पादन मिळते. करडईची किंमत मोहरीपेक्षा जास्त आहे. तेलबिया पिकांना प्रोत्साहन देऊन त्यांना स्वयंपूर्ण बनविण्यासाठी सरकार लोकांना करडईची लागवड करण्यास प्रोत्साहित करीत आहे.
सन 2015 मध्ये करडईची किंमत मोहरीच्या किंमतीपेक्षा 50 रुपये प्रतिक्विंटल कमी होती. सन 2016 मध्ये करडईची किंमत मोहरीच्या किंमतीबरोबर आणून करडई पिकाची किंमत निश्चित केली. करडईची लागवड शेतकरी बांधवांसाठी फायदेशीर ठरत आहे.

करडईसाठी चांगली ओलसर आणि तुलनेने जड जमीन आवश्यक आहे. या शेतीसाठी पाण्याचा निचरा करणारी जमीन आवश्यक असते. २ ते ३ वेळा जमिनीची चांगली नांगरणी करून घ्यावी लागते. असे केल्याने शेतातील जमिनीत ओलावा टिकून राहतो. करडईच्या बिया उगवण्याच्या वेळी शेतात पुरेसा ओलावा आवश्यक असतो. या रोपाची वाढ मंदगतीने होते.
चांगल्या उत्पन्नासाठी शेत तणमुक्त ठेवण्याची गरज असते. प्रत्येक पावसानंतर जमिनीवर कुदळीने हलकेसे खोदकाम करावे; जेणेकरून ओलावा टिकवून ठेवता येईल. करडईचे काटे काढलेले पीक २ ते ३ दिवस उन्हात चांगले वाळवून काठीने झोडावे लागते. करडईच्या पाकळ्यांपासून बनविलेल्या चहाचा उपयोग शक्तिवर्धक औषध म्हणून केला जातो.