चिक्की व्यवसाय
चिक्की हा अनेकजणांचा आवडता पदार्थ आहे. शेंगदाणे, अक्रोड, बदाम, काजू अशा सुक्या मेव्यात गूळ किंवा साखर मिसळून चिक्की बनविली जाते. चिक्की बनविण्यासाठी गूळ किंवा साखरेचा पाक करून त्यात विविध घटक मिसळले जातात. या मिश्रणाचे छोटे तुकडे करून बाजारात विक्रीसाठी पाठविले जातात.

चिक्की उत्पादन प्रक्रियेत कच्चा माल म्हणून शेंगदाणे, काजू, तीळ, सुक्या नारळाचे तुकडे, सुका मेवा इ. पदार्थ वापरले जातात. विशेषतः शालेय मुलांमध्ये चिक्की लोकप्रिय आहे. अशा प्रकारचे उत्पादन देशाच्या कोणत्याही भागात तयार केले जाऊ शकते.
भारतातील अनेक प्रदेशात चिक्कीला ‘गुडपट्टी’ म्हणूनही ओळखले जाते. चिक्की प्रथिने, मोनो-अनसॅच्युरेटेड फॅटी ऍसिडस्, अँटिऑक्सिडंट्स, खनिजे आणि जीवनसत्त्वे यांचा समृद्ध स्रोत आहे. चिक्की कॅलरीजच्या सर्वोत्तम स्त्रोतांपैकी एक म्हणून ओळखली जाते. चिक्की आरोग्यासाठी उपयुक्त ठरते. लोकांमध्ये आरोग्याबाबत जागरुकता वाढल्याने चिक्की उत्पादन व्यवसाय सुरू करणे फायदेशीर ठरू शकते. विशेषत: भुईमुगापासून बनवलेली चिक्की, ज्याला पाश्चात्य देशांमध्ये ‘पीनट ब्रिटल’ म्हणूनही ओळखले जाते, हा एक पारंपरिक ‘रेडी टू इट’ असा गोड नाश्ता आहे.
चिक्की उत्पादन व्यवसायात कोणत्याही मोठ्या ब्रँडने प्रवेश केलेला नाही. त्यामुळे चिक्कीची बहुतांश मागणी स्थानिक उत्पादकच पूर्ण करतात. या औद्योगिक क्षेत्रात फार कमी मोठे ब्रँड आहेत. चिक्कीची बाजारपेठ पूर्णपणे असंघटित क्षेत्रांच्या नियंत्रणाखाली आहे. यामध्ये किरकोळ विक्रेते महत्त्वाची भूमिका बजावतात. खाद्यतेल, बियाणे आणि गुळापासून बनविलेली उत्पादने आरोग्यदायी, पौष्टिक आणि ऊर्जावान मानली जातात. चिक्की हेदेखील या उत्पादनांपैकी एक आहे. चिक्कीची बाजारपेठेतील मागणी सातत्याने वाढत आहे. उद्योजक सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योगाच्या कोणत्याही स्तरावर चिक्की उत्पादन व्यवसाय सुरू करू शकतो. या व्यवसायात वापरली जाणारी यंत्रसामग्री आणि उपकरणांची किंमत त्यांच्या उत्पादन क्षमतेनुसार बदलते.
त्यामुळे या प्रकारचा व्यवसाय सुरू करणाऱ्या उद्योजकाला प्रथम कोणत्या स्तरावर व्यवसाय सुरू करायचा आहे, हे ठरवावे लागेल. त्याच आधारावर हा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी जमीन, यंत्रसामग्री, कच्चा माल, वित्त, परवाना आणि नोंदणी इत्यादी व्यवस्थापित करू शकेल. हा व्यवसाय सुरू करण्यापूर्वी उद्योजकाला अनेक गोष्टींची माहिती मिळण्यासाठी स्थानिक संशोधन अत्यंत महत्त्वाचे ठरते. ज्यामुळे उद्योजकाला पुढील निर्णय घेणे आणि आव्हाने पेलण्यास मदत होते.

याशिवाय गूळ, साखर, शेंगदाणे, काजू, तीळ इत्यादींचा वापर चिक्की उत्पादन व्यवसायात मुख्य कच्चा माल म्हणून केला जातो. त्यामुळे स्थानिक पातळीवर कच्च्या मालाच्या उपलब्धतेचा अभ्यास केला पाहिजे. उद्योजकाने स्पर्धेचेही मूल्यमापन करणे गरजेचे आहे. शक्यतो कमी भाड्याची जागा पहावी. पाणी, रस्ता आणि मजुरांची उपलब्धता सुलभ असावी. कमी उत्पादन क्षमता असलेल्या युनिटला कमी यंत्रसामग्रीची आवश्यकता असू शकते. जास्त क्षमतेच्या युनिटला जास्त किंमतीची यंत्रसामग्री आवश्यक असू शकते.
या व्यवसायासाठी आवश्यक यंत्रसामग्री आणि उपकरणांची यादी खालीलप्रमाणे आहे. सिरप बनवणारी वेसल्स, चिक्की कुकिंग आणि मिक्सिंग पॅन, चिक्की रोलिंग, शीटिंग आणि कटिंग लाइन, फ्लो रॅप पॅकिंग मशीन आणि इतर उपकरणे गरजेची असतात. ही यंत्रसामग्री खरेदी करण्यापूर्वी, उद्योजकाने विविध पुरवठादारांकडून दरपत्रक मागवून घ्यावे. तुलनात्मक मूल्यांकन करून पुरवठादार निवडला पाहिजे.
कच्च्या मालामध्ये साखर, भाजलेले शेंगदाणे, गूळ, द्रव ग्लुकोज, वेष्टन साहित्याची गरज असते. खरे तर, बरेच लोक त्यांच्या स्वयंपाकघरातूनच चिक्की बनवतात. ही प्रक्रिया सोपी आहे. चिक्की बनवण्याच्या प्रक्रियेत सर्व घटकांचे वजन योग्यरित्या केले जाते. नंतर गूळ वितळवून पाक बनविला जातो. या प्रक्रियेदरम्यान त्यात थोडे पाणीही टाकले जाते, आवश्यकतेनुसार साखरही घालतात. आणि मग या तयार पाकात भाजलेले शेंगदाणे किंवा ज्याची चिक्की बनविणार असतील तो पदार्थ टाकला जातो. तयार वस्तुमान गुंडाळले जाऊन आवश्यक जाडीची ‘शीट’ तयार केली जाते. नंतर या ‘शीट’चे लहान तुकडे केले जातात. या तयार पट्ट्यांची कूलिंग प्रक्रिया सुरू केली जाते. थंड झाल्यावर ते वेष्टनबंद करून विक्रीस पाठविले जातात.