अटलांटिक महासागराच्या सीमेवर असलेल्या आफ्रिकेच्या देशांमधील मत्स्यपालन सहकार्यावरील मंत्रालयीन स्तरावरील परिषदेने मोरोक्कोच्या ‘रबात’ येथे परिसंवाद घेतला. यावेळी या प्रतिनिधींनी जैवविविधतेचे संरक्षण करण्यासाठी तसेच विनाशकारी मासेमारीच्या पद्धती दूर करण्यासाठीच्या उपायांवर चर्चा केली. बदलत्या परिस्थितीमुळे सर्वाधिक प्रभावित झालेले काही स्थानिक मच्छिमार यावेळी उपस्थित होते. एकेकाळी आफ्रिकेच्या अटलांटिक किनाऱ्यावर असे मासे मुबलक प्रमाणात आढळत होते. आता असे दृश्य क्वचित पहायला मिळते. वर्षानुवर्षे, मासेमारीच्या चुकीच्या पद्धती आणि मोठ्या प्रमाणात केलेल्या मासेमारीमुळे समुद्रतळाकडील जीवसृष्टीचा झपाट्याने ऱ्हास होत आहे. याबाबत या परिसंवादात चिंता व्यक्त करण्यात आली.
परंपरेने मासेमारी करणारे मच्छिमार मासे शोधण्यासाठी आणि आपल्या कुटुंबाचे पोट भरण्यासाठी धडपडत आहेत, तर महाकाय ट्रॉलर वापरून मोठ्या प्रमाणात मासेमारी करणाऱ्या कंपन्या त्यांचे व्यवसाय चालू ठेवण्यासाठी नवीन मार्ग शोधत आहेत, जे विनाशकारी आहे. अशा परिस्थितीत स्थानिक मच्छीमारांना कायमस्वरूपी तोडगा काढणे कठीण होत असून हवामानाच्या संकटामुळे त्यांची परिस्थिती आणखी बिकट झाली आहे.
मोठी विदेशी जहाजे समुद्रात मासेमारी करताना दिसतात. ही जहाजेही स्थानिक मच्छीमारांच्या वाट्याचे मासे पकडतात. पारंपरिक मच्छीमार अजूनही ‘कॅनो’ आणि लहान जहाजांच्या मदतीने समुद्रात जातात. ‘घाना’ च्या किनाऱ्यावर वर्षानुवर्षे सतत जादा मासेमारी केल्यामुळे, गेल्या पंधरा वर्षांत पकडल्या जाणाऱ्या माशांचे प्रमाण जवळपास निम्म्यावर आले आहे. येथील मच्छिमाराला भविष्यात आपली उपजीविका कशी होईल, याविषयी चिंता आहे.
दरम्यान, मोठ्या परदेशी मासेमारी कंपन्यांप्रमाणेच आता घाना आणि त्याच्या शेजारील देशांचे स्थानिक मच्छीमारही वेगाने नवीन पद्धती शोधत आहेत. उदाहरणार्थ, घानामधील मच्छीमार रात्री मासे मारण्यासाठी डायनामाइटचा वापर करत आहेत.
घानामध्ये लोकांना ‘ओमो’ नावाच्या साबण पावडरसारखे रसायन वापरताना कित्येकांनी पाहिले आहे. काही जण डायनामाइटसारख्या पद्धतीही वापरतात. या पद्धती पर्यावरणाला हानी पोहोचवतात. त्या कायदेशीररित्या वैध नाहीत. यामुळे मच्छिमारांच्या तक्रारी वाढत आहेत.
‘केप कोस्ट’ विद्यापीठातील ‘आफ्रिका सेंटर ऑफ एक्सलन्स इन कोस्टल रेझिलिन्स’ चे संशोधक रॉड्रिग पेलेबे यांनी सांगितले की, डायनामाइट आणि रसायनांचा वापर सागरी किंवा जलचर पर्यावरणाचा नाश करतो. ते आधीच वाईट असलेली परिस्थिती आणखी वाईट करीत आहेत. त्यामुळे प्रवाळांचे नुकसान होते, तसेच जैविक पर्यावरणीय संतुलनावर त्याचा परिणाम होतो. संपूर्ण अन्नसाखळी विस्कळीत होते.
पश्चिम आफ्रिकेतील देशांच्या आर्थिक समुदायाचे संचालक अमाडौ टॉल म्हणाले की, “स्थानिक मच्छिमारांमधील हानिकारक पद्धती ओळखणे हे आंतरराष्ट्रीय पाण्यात परदेशी जहाजांनी सुरू केलेल्या नवीन उपाययोजना ओळखण्यापेक्षा सोपे आहे. याचा अर्थ असा नाही की, स्थानिक मच्छिमारांना अधिक गुंतागुंतीच्या समस्येसाठी बळी पाडले जावे.”