देशात चांगल्या जातीच्या घोड्यांची कमतरता ही एक गंभीर समस्या आहे. शास्त्रज्ञांनी केलेल्या प्रयोगामुळे चांगल्या जातीच्या घोड्यांची संख्या वाढवता येईल. लेह-लडाखमध्ये आढळणाऱ्या ‘झंस्करी’ जातीच्या घोड्यांची संख्या वाढवण्यासाठी बिकानेरमधील ‘नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ इक्वीन रिसर्च’ येथील शास्त्रज्ञ भ्रूण हस्तांतरण तंत्रज्ञान आणि गोठलेले वीर्य वापरत आहेत. ‘झंस्करी’ घोड्याचा भ्रुण पहिल्यांदाच जन्माला आला आहे. त्याला ‘राज-झंस्कर’ असे नाव देण्यात आले आहे. त्याच्या मुख्य शरीराचा रंग राखाडी आहे.

घोडे हे नेहमी काम करण्याच्या, वेगाने धावण्याच्या आणि उंचीवर भार वाहून नेण्याच्या क्षमतेसाठी ओळखले जातात. नॅशनल इक्वीन रिसर्च सेंटर, बिकानेरचे मुख्य शास्त्रज्ञ डॉ. तिरुमला राव तल्लुरी यांच्या सांगण्याप्रमाणे याआधी त्यांनी ‘मारवाडी’ जातीवर प्रयोग केला होता. तो यशस्वी झाला. आता हा प्रयोग पुन्हा ‘झंस्करी’वर केला. यावेळीही तो यशस्वी झाला. सन 2013 मध्ये झालेल्या जातीनिहाय पशुगणनेनुसार ‘झंस्करी’ जातीची संख्या 9,781 होती. आता 20 व्या पशुधन लोकसंख्या गणनेनुसार, झंस्करीची एकूण संख्या 6660 असून ती लुप्तप्राय श्रेणीत येते. देशात या जातीच्या संवर्धनाची गरज आहे, आम्ही या जातीच्या संवर्धनासाठी कठोर परिश्रम घेत आहोत.

सर्वप्रथम, आम्ही ‘झंस्करी’ जातीच्या मादीला गोठवलेल्या वीर्याद्वारे कृत्रिम रेतनाद्वारे गर्भवती केली. गरोदर राहिल्यानंतर 6.5 दिवसांनी भ्रूण बाहेर काढून सरोगेट मदरच्या गर्भाशयात ठेवले. आता 11 महिन्यांनंतर ‘राज हिमानी’चा जन्म झाला. भारताच्या ट्रान्स-हिमालयीन प्रदेशातील लेह-लडाखची मूळ ‘पोनी’ जाती उच्च उंचीच्या प्रदेशात उत्तम प्रकारे अनुकूल आहे. घोड्यांची ही जात त्याचा धीटपणा, अत्यंत थंड हवामानाचा सामना करण्याची क्षमता, अथक परिश्रम आणि उच्च उंचीवर भार वाहून नेण्याची क्षमता यासाठी ओळखली जाते.