‘गहू’ हे जगभरातील महत्त्वाचे पीक आहे. भारतातील गव्हासाठीचे एकूण क्षेत्रापैकी सुमारे ३० टक्के क्षेत्र हे बागायती असून पंजाब, हरियाणा, उत्तर प्रदेश, राजस्थान, बिहार, मध्य प्रदेश आणि महाराष्ट्र या राज्यांत आहे. गहू पिकासाठी पाण्याचा निचरा होणारी मध्यम ते भारी जमीन आवश्यक असते. गव्हाला थंड, कोरडे आणि…
भारतात फुलशेतीला महत्त्व प्राप्त होत आहे. बरेच शेतकरी फुलांची शेती करताना आपण महाराष्ट्रातही पाहायला लागलो आहोत. बदलत्या काळात आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या मदतीने फुलशेतीमध्ये यश मिळताना दिसत आहे. केवड्याचा वापर सुगंधी द्रव्ये, मिठाई, सौंदर्य उत्पादने यांमध्ये केला जातो. ‘केवडा’ हा जगातील सर्वांत सुगंधी फुलांच्या यादीमध्ये स्थान मिळवलेलं…
‘सुरण’ ही उष्णकटिबंधीय भागातील कंदमूळ गटातील वनस्पती आहे. आशिया आणि आफ्रिका खंडात उत्पादन घेतले जाते. विशेषतः भारतातील केरळ, तामिळनाडू, गुजरात या राज्यांत आणि श्रीलंकेत सुरणाची शेती केली जाते. महाराष्ट्रात तुलनेने सुरणाची शेती मर्यादित स्वरुपात आढळते. हे पिकाची वाढ उष्ण प्रदेशात, उबदार आणि ओलसर हवेत चांगली…
प्राचीन ग्रीक आणि रोमन लोकांच्या जेवणात मुख्यतः ‘कोबी’चा समावेश असल्याचे पुरावे आढळतात. कोबीचा उपयोग जवळजवळ प्रत्येक देशात, असंख्य खाद्यपदार्थांत केला जातो. कोबीमध्ये जीवनसत्त्व ‘अ’, ‘ब’ आणि ‘क’ मुबलक प्रमाणात असतात. गुरांना चारा म्हणूनही कोबी खायला देतात. भारतात हिवाळी पीक म्हणून कोबीची लागवड करतात. डोंगराळ भागात…
उष्णकटिबंध प्रदेशातील ‘लिची’ची लागवड भारतात अनेक ठिकाणी केली जाते. हे मूळ ‘चीन’मधून आलेले फळ आहे. चीनच्या खालोखाल लिची उत्पादनात भारताचा दुसरा क्रमांक लागतो. जम्मू – काश्मीर, उत्तर प्रदेश आणि मध्य प्रदेशामध्ये लिचीची लागवड प्रामुख्याने केली जाते. आता हळूहळू लिची उत्पादन घेण्यासाठी इतर राज्येही पुढे येत…
महाराष्ट्रात भेंडीची लागवड अनेक जिल्ह्यांत केली जाते. भेंडीला ग्राहकांची मागणीही मोठ्या प्रमाणात असल्याने याचे उत्पादन वर्षभर घेता येते. भेंडीमध्ये कॅल्शियम, आयोडिन आणि ‘क’ जीवनसत्त्व मोठ्या प्रमाणात असते. भेंडीचे पीक खरीप आणि उन्हाळी हंगामात चांगले येते. भेंडीच्या लागवडीसाठी पाण्याचा चांगला निचरा होणारी शेतजमीन आवश्यक असते. किमान…
वालाची लागवड ताटी पद्धतीने करावी लागते. वेल अंदाजे ५ मीटरपर्यंत वाढते. वेलीला आधार दिल्यास आणि वर्षभर वेलींची छाटणी करत राहिल्यास उत्पादन चांगले मिळते. वालाची लागवड केल्यापासून वेल ताटीवर चढेपर्यंत अंदाजे २ महिन्यांचा कालावधी जातो. त्यामुळे मधल्या काळात पालेभाज्यांचे मिश्रपीक घेण्याचा विचार शेतकरी करू शकतात. पश्चिम…
महाराष्ट्रात मेथी ही पालेभाज्यांमधील लोकप्रिय पालेभाजी आहे. मेथी पीक म्हणजे कमी खर्चात जास्त उत्पन्न देणारे पीक आहे. दैनंदिन आहारात मेथीचा वापर आपल्या शरीरासाठी उपयुक्त ठरतो. त्यामुळे या पिकाला वर्षभर चांगली मागणी असते. मेथी पिकाच्या लागवडीसाठी मध्यम ते काळी आणि पाण्याचा योग्य निचरा होणारी जमीन लागते….
‘वांगी’ पिकाची लागवड वर्षभर खरीप आणि रब्‍बी हंगामात व अगदी उन्‍हाळ्यातही करता येते. कोरडवाहू शेतीत, तर कधी मिश्रपीक म्हणूनही वांग्याची लागवड करतात. पांढरी वांगी मधुमेही व्यक्तींसाठी गुणकारी असतात. वांग्‍यामध्‍ये खनिजे, ‘अ’,‘ब’, ‘क’ ही जीवनसत्त्‍वे; तसेच लोह, प्रथिने यांचे पुरेसे प्रमाण पुरेसे असते. महाराष्ट्रात अंदाजे 28,…
‘द्राक्ष शेती’ हे जगातील अतिशय लोकप्रिय पीक आहे. बहुतेक देशांमध्ये ते व्यावसायिकरित्या घेतले जाते. ही एक वेलवर्गीय वनस्पती आहे. यात ‘ब’ जीवनसत्व आणि खनिजे मुबलक प्रमाणात असतात. द्राक्ष ही कॅल्शियम, फॉस्फरस आणि लोह यांचा चांगला स्रोत आहे. द्राक्ष कच्ची खाण्यासाठी वापरली जातात. जेली, जाम, मनुका,…